Η Ολοκληρωση της Προσωπικότητας Σύμφωνα με τον Κ. Γκ. Γιούνγκ (Μερος 2ο)

Η Ολοκληρωση της Προσωπικότητας Σύμφωνα με τον Κ. Γκ. Γιούνγκ (Μερος 2ο)

7 Σεπτεμβρίου 2013 στις 4:04 μ.μ.

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ



Ο Γιουνγκ θεωρούσε ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τέσσερις λειτουργίες και δύο στάσεις για να προσανατολιστούν μέσα στον εξωτερικό ή στον εσωτερικό κόσμο.
Οι λειτουργίες είναι:
·        η Αίσθηση (η αντίληψη μέσω των αισθήσεων),
·        το Συναίσθημα (που αξιολογεί),
·        η Σκέψη (που δίνει κατανόηση) και
·        η Διαίσθηση (αφορά μελλοντικές δυνατότητες και την “ατμόσφαιρα” ενός γεγονότος).
Οι πιθανές στάσεις ενός ανθρώπου είναι δύο:
·        η εξωστρέφεια (ενδιαφέρον για τον εξωτερικό κόσμο) και
·        η εσωστρέφεια (ενδιαφέρον για τον εσωτερικό κόσμο).
Οι περισσότεροι από μας χρησιμοποιούμε στη ζωή κυρίως μια από τις τέσσερις λειτουργίες, την πιο ανεπτυγμένη. Λιγότεροι είναι αυτοί που μπορούν να εκδηλώσουν αποτελεσματικά δύο, ή τρεις από αυτές.
Η συνειδητή χρήση και της τέταρτης,παραμελημένης λειτουργίας, οδηγεί σε αυτό που θα ονομάζαμε “ολοκλήρωση της προσωπικότητας”, ή “εξατομίκευση”.
Η χαρακτηριολογία του Γιουνγκ αποτελεί σημαντικό βοήθημα αυτογνωσίας διότι μας δίνει τη δυνατότητα να καθορίσουμε το γενικό "πλαίσιο" της προσωπικότητάς μας, αλλά και αυτής των ανθρώπων του περιβάλλοντός μας,αποφεύγοντας έτσι πολλές παρεξηγήσεις που οφείλονται στην άγνοια.

1. Η ΣΚΕΨΗ



Παραδείγματος χάρη υπάρχουν άνθρωποι πού ολοφάνερα σκέφτονται περισσότερο από άλλους, πού χρησιμοποιούν τη σκέψη τους για να πάρουν αποφάσεις, πού τους αρέσει να γυρίζουν τα πράγματα μέσα στο μυαλό τους και πού θεωρούν τη σκέψη σαν τη σημαντικότερη ιδιότητα του ανθρώπου.
Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να είναι είτε εξωστρεφικοί είτε εσωστρεφικοί και αυτό θα επηρεάσει τον τρόπο και το υλικό της σκέψης τους. Η κατεύθυνση της σκέψης του εξωστρεφικού στοχαστή είναι προς τον εξωτερικό κόσμο. Ενδιαφέρεται για τα γεγονότακαι τα υλικά πράγματα και όταν τον απασχολούν ιδέες, αυτές θα προέρχονται είτε από την παράδοση είτε από τη γενική ατμόσφαιρα της εποχής του. Θα προέρχονται δηλαδή απ' αυτό πού είναι γενικά γνωστό σαν «πραγματικότητα».
Αυτό συνήθως ονομάζουμε σκέψη κι όμως, καθώς υπογραμμίζει ο Γιούνγκ, υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος σκέψης πού δε μπορεί κανείς να της αρνηθεί αυτό τον τίτλο.

«Φτάνω σ' αυτό το άλλο είδος σκέψης με τον ακόλουθο τρόπο:
Όταν οι σκέψεις μου συγκεντρώνονται στο συγκεκριμένο αντικείμενο ή τη γενική ιδέα με τέτοιο τρόπο πού ή πορεία του συλλογισμού μου με ξαναφέρνει, ενδεχόμενα, πίσω στο αντικείμενό μου, ή διανοητική διαδικασία αυτή δεν είναι η μόνη ψυχική λειτουργία πού γίνεται μέσα μου τη στιγμή αυτή. Θ' αφήσω κατά μέρος όλες αυτές τις πιθανές αισθήσεις και τα συναισθήματα, πού τα συλλαμβάνω σαν μια λιγότερο ή περισσότερο ενοχλητική συνοδεία τού συλλογισμού μου, και θα υπογραμμίσω απλώς το γεγονός ότι αυτή ακριβώς ή διαδικασία τού συλλογισμού, πού προκύπτει από αντικειμενικά δεδομένα και πού πάλι πορεύεται προς το αντικείμενο, βρίσκεται επίσης σε μια συνεχή σχέση με το υποκείμενο. Η σχέση αυτή είναι μία απαραίτητη κι αποκλειστική προϋπόθεση χωρίς την οποία δε θα μπορούσε να υπάρξει καμιά διαδικασία σκέψης. Όσο κι αν ή διαδικασία της σκέψης μου σκοπεύει όσο γίνεται μακρύτερα σε αντικειμενικά δεδομένα, δεν παύει να είναι ή δική μου, υποκειμενική διαδικασία και δε μπορεί ούτε ν' αποφύγει την ανάμειξη τού υποκειμενικού ούτε να την καταργήσει. Ακόμα κι όταν βάζω όλα τα δυνατά μου να δώσω μια εντελώς αντικειμενική κατεύθυνση στο συλλογισμό μου,ακόμα και τότε δε μπορώ να αποκλείσω από μέσα της την παράλληλη υποκειμενική διαδικασία με τη συνολική της συμμετοχή, χωρίς να σβήσω κάθε σπίθα ζωής από τη σκέψη μου.  Αυτή ή παράλληλη υποκειμενική διαδικασία έχει μια φυσική τάση, πού μόνο σχετικά την αποφεύγει κανείς: να υποκειμενοποιεί τα αντικειμενικά δεδομένα, να τα ενσωματώνει δηλαδή στο υποκείμενο»

Κάθε φορά πού δίνεται βασική αξία στην υποκειμενική διαδικασία, παρουσιάζεται αυτό το άλλο είδος σκέψης, πού είναι αντίθετο με την εξωστρεφική σκέψη, και είναι αυτός ,ο καθαρά υποκειμενικός, προσανατολισμός της σκέψης, πού ονόμασα εσωστρεφικό.
Απ' αυτό τον άλλο προσανατολισμό γεννιέται μια σκέψη πού δεν καθορίζεται από αντικειμενικά γεγονότα ούτε κατευθύνεται προς αντικειμενικά δεδομένα- μια σκέψη, επομένως, πού προέρχεται από υποκειμενικά δεδομένα και κατευθύνεται προς υποκειμενικές ιδέες ή γεγονότα με υποκειμενικό χαραχτήρα.
Όταν λέμε πώς μια ιδέα είναι υποκειμενική, το λέμε συνήθως με υποτιμητική έννοια,παραβλέποντας το γεγονός πώς ή σκέψη δεν υπάρχει χωρίς τον σκεπτόμενο και πώς αυτός ευθύνεται για την τελική διαμόρφωσή της.
Τα πλεονεκτήματα της εξωστρεφικής σκέψης -ιδιαίτερα ότι είναι «προσγειωμένη», το ότι συγκεντρώνεται στα αντικείμενα και ότι απαιτεί μια πειθαρχία - είναι ταυτόχρονα και τα όριά της.
Δένεται εύκολα με τα γεγονότα. Δε μπορεί να δει πέρα απ' αυτά ή ν' απελευθερωθεί για να σχηματίσει μια αφηρημένη ιδέα. Φορτώνεται ένα σωρό υλικά αναφομοίωτα και προσπαθεί να ξεφύγει απ' το δίλημμα αυτό με τεχνητές απλοποιήσεις επινοώντας φόρμουλες και ιδέες πού φαίνονται να δίνουν συνοχή σε πράγματα ασύνδετα με την πραγματικότητα.

1.Α. Ο Εξωστρεφής Σκεπτόμενος (ή Διανοητικός ή Εγκεφαλικός) Τύπος




Ένας δημιουργικός στοχαστής, σαν τον Κάρολο Δαρβίνο, πού αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα του εξωστρεφικού στοχαστή, μπορούσε να βάλει τάξη και να δώσει νόημα στο πλήθος των δεδομένων πού μάζευε, αλλά, έκτος του ότι λείπει η δημιουργική ιδέα, ο στοχαστής την αναπληρώνει παράγοντας όλο και περισσότερα δεδομένα,μέχρι πού συσσωρεύεται πια ένα βουνό υλικών με συχνά αμφίβολη αξία.
Όταν τη ζωή ενός ατόμου την κυβερνά κυρίως ή σκέψη και όταν πράξεις του είναι συνήθως το αποτέλεσμα ενός μελετημένου κινήτρου, τότε μπορούμε σωστά να τον ονομάσουμε  σκεπτόμενο τύπο.
Τον καθαρό σκεπτόμενο τύπο τον συναντάμε συχνότερα στους άντρες παρά στις γυναίκες, πού ή σκέψη τους έχει συνήθως μια διαισθητική φύση. Ο τύπος αυτός «μελετά τα πράγματα» και φθάνει σε συμπεράσματα με βάση αντικειμενικές πληροφορίες πού τις ονομάζει « τα δεδομένα της πραγματικότητας».
Αγαπάει τη  λογική και την τάξη  και του αρέσει να επινοεί σαφείς φόρμουλες για να εκφράσει τις απόψεις του, θεμελιώνει τη ζωή του πάνω σε αρχές και θα ‘θελε και οι άλλοι να κάνουν το ίδιο. Όποτε είναι δυνατό περιλαμβάνει και την οικογένειά του, τους φίλους και τους συναδέρφους του στη δουλειά,  στο «σχήμα ζωής του»  και έχει μια έντονη τάση να πιστεύει ότι η δική του φόρμουλα αντιπροσωπεύει την απόλυτη αλήθεια κι επομένως είναι ηθικό καθήκον του να την επιβάλει στους άλλους. Αυτό μπορεί να τον οδηγήσει σε αμφίβολες καταστάσεις εάν συμπεράνει πώς «ο σκοπός εξαγιάζει τα μέσα». Πιστεύει πώς είναι λογικός και σωστός μα στην πραγματικότητα απωθεί ό, τι δεν ταιριάζει στο σχήμα του ή αρνείται να το αναγνωρίσει. Απεχθάνεται και φοβάται συνάμα το παράλογο, απωθεί τη συγκίνηση και το συναίσθημα κι έχει την τάση να είναι ψυχρός και να μη δείχνει κατανόηση στην ανθρώπινη αδυναμία. Παραμελεί την τέχνη της φιλίας και των σχέσεων με τους άλλους και συχνά είναι ο τύραννος της οικογένειας. Μπορεί να θυσιάσει τους φίλους του και την οικογένειά του στις αρχές του, χωρίς να συνειδητοποιεί καν ότι κάνει κάτι τέτοιο.Όλα γίνονται για το καλό τους. Αυτός ο τύπος του ανθρώπου είναι συνήθως άτυχος στον έρωτα δεδομένου ότι τα καταπιεσμένα του συναισθήματα πολλές φορές ξεσπάνε με μια βιαιότητα έξω από τον έλεγχό του, ή ότι συνδέεται με αταίριαστες γυναίκες.Επιπλέον, υποφέρει από παράλογες αλλαγές διάθεσης, τις οποίες και δεν παραδέχεται, και από αμφιβολίες για τα πιστεύω του, πού τις καταπνίγει με φανατισμό.Συχνά έχει μια ισχυρή αίσθηση του καθήκοντος και η βιοθεωρία του μπορεί να περιέχει πολλά στοιχεία αρκετά ακόμα και υψηλοφροσύνης, αλλά ο τρόπος πού θα τα εφαρμόσει πραχτικά θα είναι χωρίς ζεστασιά, ανεκτικότητα κι όλες αυτές τις ανθρώπινες ιδιότητες πού δε χωράνε μέσα σε σχήματα και φόρμουλες.
Η σκέψη του,ωστόσο, είναι θετική – παράγει κάτι, είτε νέα δεδομένα είτε νέες αντιλήψεις. «Ακόμα κι όταν αναλύει, δημιουργεί ,γιατί προχωρεί πάντα πέρα απ' την ανάλυση σ' ένα νέο συνδυασμό... είναι πάντως χαρακτηριστικό πως ποτέ δεν είναι απόλυτα αρνητικός ή καταστροφικός, αλλά πάντοτε αντικαθιστά την αξία πού, κατέρριψε με μια καινούργια. Το προτέρημα αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η σκέψη είναι το βασικό κανάλι μέσα ατό οποίο ρέει ή ενέργεια του σκεπτόμενου τύπου»
.
1.Β. Ο Εσωστρεφής Σκεπτόμενος (ή Διανοητικός ή Εγκεφαλικός) Τύπος



Σε αντίθεση με τον εξωστρεφικό, ο εσωστρεφικός σκεπτόμενος τύπος δεν ενδιαφέρεται για τα δεδομένα,αλλά για τις ιδέες. Η κυριότερη αξία αυτού του τρόπου σκέψης  βρίσκεται στις νέες απόψεις πού παρουσιάζει.

Ο Γιούνγκ λέει για την εσωστρεφική σκέψη:

«Τα εξωτερικά γεγονότα δεν είναι ο στόχος και η πηγή αυτής της σκέψης, παρόλο βέβαια που ο εσωστρεφικός θα‘ θελε συχνά να το παρουσιάσει έτσι. Είναι ο τρόπος της σκέψης που διατυπώνει ερωτήματα και δημιουργεί θεωρίες, ανοίγει προοπτικές και νέους δρόμους στην αντίληψη, αλλά, μπροστά στα γεγονότα δείχνει μια στάση επιφυλακτική.
Έχουν την αξία τους σαν παραδείγματα, αλλά δεν πρέπει να κυριαρχούν.Τα γεγονότα συλλέγονται σαν αποδείξεις ή παραδείγματα, αλλά ποτέ για την ίδια τους την αξία.
Η πραγματική δημιουργική δύναμη αυτής της σκέψης αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μπορεί να δημιουργήσει την ιδέα που ακόμα κι αν δεν βρίσκεται μέσα στα εξωτερικά γεγονότα, είναι παρόλα αυτά, η πιο ταιριαστή αφηρημένη τους έκφραση»
Ο εσωστρεφικός σκεπτόμενος τύπος ενδιαφέρεται για την εσωτερική πραγματικότητα και όχι για την εξωτερική.Το σημαντικό γι’ αυτόν είναι ή ανάπτυξη και ή παρουσίαση της «αρχέγονης εικόνας» και η διαμόρφωσή της σε μια «ιδέα». Η διαδικασία αυτή είναι μια  εσωτερική ανάγκη. Έχει,συχνά, τη συγκεχυμένη εντύπωση πώς ή ιδέα αυτή μπορεί να είναι χρήσιμη στον κόσμο, μερικές φορές μάλιστα σχηματίζει την πεποίθηση ότι ο κόσμος θα "στηνόταν" αν την ήξερε, οι σκέψεις, όμως, αυτές είναι δευτερεύουσες και δεν έχουν ζωτική σημασία γι’ αυτόν.  Ο εσωστρεφικός στοχαστής, ιδωμένος απ' έξω, είναι συνήθως πολύ περίεργος τύπος. Επειδή το κέντρο του είναι οι εσωτερικές πραγματικότητες, δίνει πολύ λίγη ή και καθόλου προσοχή στη σχέση του με τον κόσμο, δεν παίρνει είδηση το τι γίνεται γύρω του και δεν καταλαβαίνει πώς σκέπτονται η αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι. Όταν βρίσκεται μαζί με άλλο κόσμο είτε είναι ντροπαλός και σιωπηλός είτε κάνει κάποια άστοχη παρατήρηση.
Ο αφηρημένος κ. καθηγητής είναι τυπικό παράδειγμα του εσωστρεφικού στοχαστή. Μια διασκεδαστική ιστορία για το φιλόσοφο Σοπενχάουερ δείχνει πολύ καλά τα χαρακτηριστικά αυτά:
Λέγεται πώς μια μέρα στεκόταν σ' ένα δημόσιο πάρκο στη μέση ενός παρτεριού με λουλούδια, απορροφημένος απ' τις σκέψεις του κι όταν ένας κηπουρός του φώναζε ρωτώντας τον: τι κάνει εκεί και ποιος νομίζει πώς είναι,
ο Σοπενχάουερ απάντησε: «Α! αv ήξερα την απάντηση σ' αυτό!»._

Αποσπάσματααπό το Βιβλίο «Τι είπε πραγματικά ο Γιούνγκ», της ΦΡΙΝΤΑ ΦΟΡΝΤΑΜ  (εκδ. ΓΛΑΡΟΣ)